Μαλακό εξώφυλλο

Δωρεά από Μ. Μαρινοπούλου

Παρουσίαση
Στην εξερεύνηση του αρχαίου κόσμου, ο κόσμος των νεκρών, η έρευνα των ταφικών συνόλων και των ταφικών εθίμων, μας αποκαλύπτει -πολλές φορές, ίσως, περισσότερο από κάθε τι άλλο- τον κόσμο των ζωντανών. Και αυτό όχι μόνον, διότι τα σχετικά κατάλοιπα του υλικού πολιτισμού είναι συγκριτικά τα περισσότερα, αλλά κυρίως διότι μας φανερώνουν τις άυλες -και συνάμα τόσον ουσιαστικές για την από μέρους μας κατανόηση- συνιστώσες του. Το πώς κανείς πεθαίνει και κηδεύεται σχετίζεται άμεσα με το πώς ζει ή και πώς θα επιθυμούσε να ζει. Αντίστοιχα, οι προσδοκίες για το "επέκεινα", το "εκεί", διαμορφώνονται σε σχέση με το "ενθάδε". Το πώς μια κοινωνία αντιμετωπίζει το πρωταρχικό ζήτημα του θανάτου, ενός από τους τρεις σταθμούς του κύκλου της ζωής, μαζί με τη γέννηση και την ενηλικίωση-γάμο, αφορά σε ευρύτερα ζητήματα ιδεολογίας, πολιτισμικής ταυτότητας και κοινωνικής συγκρότησης. Ζητήματα για τα οποία σε πολλές περιπτώσεις είτε δεν σώζονται γραπτές πηγές, είτε και ετούτες δεν επαρκούν: Σιωπούν ή και για ποικίλους λόγους μας παραπλανούν.
Η αρχαιολογική σκαπάνη γίνεται, συνεπώς, αν όχι το κύριο, ένα από τα βασικότερα μέσα για τη διερεύνηση των πολιτισμικών εκφάνσεων του θανάτου, των πεποιθήσεων, των δοξασιών, των ηθών και των τελετουργικών εθίμων που συνδέονται με αυτόν. Κατ' επέκταση, μας προσφέρει ανάγλυφα την εικόνα μιας κοινωνίας σε μια δεδομένη στιγμή ή ακόμη και στη διαχρονική της εξέλιξη, καθώς και των επαφών και του διαλόγου που αυτή αναπτύσσει με άλλες κοινωνίες. Η ταφική αρχιτεκτονική, ο χειρισμός του σώματος του νεκρού, ο κτερισμός και οι κάθε είδους προσφορές που εντάσσονται στο "γέρας θανόντων", εφόσον εξετάζονται εντός του πολιτισμικού πλαισίου αναφοράς, στενού και ευρύτερου, μπορούν να δώσουν στοιχεία για τους ιστορικούς και κοινωνικούς μετασχηματισμούς.
Και αυτό είναι κατά τη γνώμη μου το σημαντικότερο, ότι δηλαδή τα ευρήματα -και στην περίπτωση της παρούσας έκθεσης, τα εκθέματα- δεν λειτουργούν μόνον ως μεμονωμένες "φωνές λησμονημένων γυναικών", δεν στέκονται απλώς μάρτυρες της κοινωνικής θέσης, των ταυτοτήτων και των ρόλων της νεκρής, καθώς και των επιδιώξεων και των προσδοκιών των δικών της και του περίγυρού της, αλλά μας οδηγούν στην προσέγγιση του όλου. Εξάλλου, οι προσωπικές ιστορίες, η κάθε μια με τη δική της γοητεία, συνεισφέρουν στη δημιουργία μιας ευρύτερης αφήγησης, που προσδίδει νόημα όχι μόνον στο παρελθόν, αλλά και στο παρόν μας.
Επιθυμώ να συγχαρώ θερμά τους συντελεστές της έκθεσης, που καλύπτει με εξαιρετικό τρόπο ένα ευρύτατο χρονικό, γεωγραφικό και πολιτισμικό φάσμα, αποσκοπώντας σε μια συνθετική αντιμετώπιση και μια σύγχρονη, διεπιστημονική, προσέγγιση ενός πολύπλευρου θέματος. Καρπός της γόνιμης συνεργασίας φορέων, μουσείων και ειδικών επιστημόνων από τρεις διαφορετικές χώρες, διευρύνει τις προοπτικές μας με τον πλούτο των πληροφοριών και τις προτάσεις προσέγγισης και ανάλυσης του υλικού, ενώ ευφραίνει τις αισθήσεις μας με την εύθραυστη ομορφιά των εκθεμάτων. (Από την έκδοση)
Περιεχόμενα
Χαιρετισμοί
Νικόλαος Χρ. Σταμπολίδης
Πρόλογος
Νικόλαος Χρ. Σταμπολίδης
Εισαγωγή
Μαρία Κοσμά
Η αρχόντισσα του Λευκαντιού
Αγγελική Κοτταρίδη
Η αρχόντισσα του Τάφου AZVII των Αιγών
Giuseppina Carlotta Cianferoni
Ταρκυνία, Νεκρόπολη Poggio Selciatello - τάφος 59
Νικολέττα Σαραγά
Η ταφή της Εύπορης Αθηναίας
Καλλιόπη Παπαγγελή
Η ιέρεια(;) του Τάφου της Ίσιδος
Anna Dore
Οι αρχόντισσες της Μπαλόνια
Το νεκροταφείο Benacci στη Μπαλόνια - Η Ταφή Benacci 543
Η νεκρόπολη Melenzani στην Μπαλόνια - Η Γυναικεία ταφή 22
Δέσποινα Πηλείδου
Η Ελληνίδα πριγκίπισσα της Σαλαμίνας στην Κύπρο
Ελένη Ζώση
Μία αινιγματική Γυναικεία Ταφή
Salvatore Bianco
Οι Πριγκίπισσες της Οινωτρίας του 8ου αι. π.Χ.
Guardia Perticara - San Vito Τάφος 392
Guardia Perticara - Τάφος 532
Νικόλαος Χρ. Σταμπολίδης
Οι "αριστοκράτισσες - ιέρειες" της Ελεύθερνας
Αναγνώστης Παν. Αγελαράκης
Απόκρυφοι ψίθυροι από τον μνημειακό τάφο Μ στην Ορθή Πέτρα Ελεύθερνας: Η συνεισφορά της ανθρωπολογικής έρευνας
Νικόλαος Χρ. Σταμπολίδης
Ελεύθερνα. Νεκρόπολη Ορθής Πέτρας. Ταφές κτηρίου Μ
Patrizia von Eles
Οι πριγκίπισσες του Verucchio
Patrizia von Eles
Νεκρόπολη Moroni
Τάφος 26/1969. Ο Τάφος της μικρής πριγκίπισσας
Νεκρόπολη Moroni. Τάφος 21 1969 και 23 1969
Νεκρόπολη Lippi. Τάφος 40 και 40bis 2006, 32 2006 και 18 2005
Annalisa Pozzi
Νεκρόπολη Lippi, Τάφος 23 2005
Patrizia von Eles
Νεκρόπολη Lippi. Τάφοι 24 2005 και 41 2006
Giuseppina Carlotta Cianferoni
Ετρούσκες πριγκίπισσες της Τοσκάνης
Marsiliana d'Albegna (Grosseto): Νεκρόπολη Banditella Τάφος ΙΙ
Βετουλωνία (Grosetto). Ο Κύκλος των Acquastrini
Marsiliana d'Albegna (Grosseto): νεκρόπολη Banditella
Κύκλος των Ελεφαντοστέινων
Maurizio Sannibale
Η Ετρούσκα πριγκίπισσα του τάφου Regolini Galassi
Salvatore Bianco
Οι πριγκίπισσες της Οινωτρίας του 7ου αι. π.Χ.
Chiaromonte - Sotto la Croce. Τάφος 325
Aliano - Alianello (Matera). Τάφος 315
Anna Dore
Μπολόνια. Νεκροταφείο Aureli, Τάφος ΙΙ
Maurizio Landolfi
Η Πικινή βασίλισσα του Sirolo - Numana
Παύλος Χρυσοστόμου - Αναστασία Χρυσοστόμου
Η Δέσποινα του Αρχοντικού
Δέσποινα Ιγνατιάδου
Η Ιέρεια της Σίνδου
Αγγελική Κοτταρίδη
Η Δέσποινα των Αιγών
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ