Μαλακό εξώφυλλο

Δωρεά από Φλώρίκα Κυριακοπούλου

Τα "Επιτύμβια" είναι τα ομιλητικότατα κειμήλια μιας ποίησης, εν μέρει επώνυμης εν μέρει δημοτικής αλλά με παραδειγματικώς ασαφή τα μεταξύ τους όρια, η οποία ασκήθηκε να θρηνεί χωρίς να οδύρεται, να καρτερεί χωρίς να παραδίνεται, να στέκεται κατέναντι στη μοίρα, ακριβώς απέναντι στο "οφειλόμενο" και όρθια, και να μην τη λατρεύει ούτε να της υποτάσσεται αμήχανη και ναρκωμένη. Ο ίδιος ο νεκρός παρακαλεί τους συγγενείς του: "δακρύειν όσον θέμις".
Η παρούσα προσφέρει μια γενική εικόνα της επιτάφιας ποίησης από την ελληνική αρχαιότητα, την κλασική εποχή (5ος-4ος αι. π.Χ.), ως τα πρωτοβυζαντινά χρόνια (4ος-5ος αι. μ.Χ.) από τις ακτές της δυτικής Μεσογείου ως το Αφγανιστάν και το Πακιστάν: χίλια χρόνια πόνου και πένθους αλλά και καρτερίας μπροστά στο Άφευκτο. Από τους πλούσιους στους ταπεινούς, από τους γέρους στα παιδιά, από τις παρθένες στους νεόνυμφους, από τους θαλασσινούς στους ξενιτεμένους, μια ολόκληρη κοινωνία αποκαλύπτεται και περιγράφεται. Μια ολόκληρη κοινωνία και μια κουλτούρα: αυτή που, από τους γνωστότερους ποιητές της έως τους πλέον ανώνυμους ομοτέχνους τους, οδηγεί τους επιγραμματοποιούς να ανταγωνιστούν σε εφευρετικότητα και χάρη για να εικονίσουν, σ' έναν αδιάκοπο διάλογο με τους ζωντανούς, τις χαρές και τις δυστυχίες των ανθρώπων. Τρυφερή ή παιγνιώδης, συγκινητική ή σαρκαστική, ηθοπλαστική ή κυνική, η ποίηση προσφέρει στον αναγνώστη μια ευαίσθητη και -τρόπος του λέγειν- ζωντανή μαρτυρία για την εμπειρία του θανάτου, με μια θαυμαστή λιτότητα που παραπέμπει στην κεραυνοβόλο βραχύτητα του βίου. Από αυτή την ιστόρηση του "τόπου απ' όπου δεν δραπετεύουν οι ψυχές" αναδύεται ένα ισχυρό άρωμα ανθρωπισμού, που οδηγεί στην οικουμενικότητα και την αιωνιότητα. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Τα επιτύμβια επιγράμματα επέλεξε ο ελληνιστής Denis Rocques, καθηγητής της ελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Μετς και αρχαιολογίας στη Γαλλική Αποστολή της Λιβύης, από την Παλατινή Ανθολογία, βιβλία VII και VIII (όπου περιέχονται τα επιγράμματα του Γρηγορίου του Ναζιανζηνού), την Ανθολογία Πλανούδη και το έργο του Werner Peek, Griechische Vers-Inschriften: Grab-Epigramme (1955).
Τα επιγράμματα δημοσιεύονται στην αρχαία ελληνική και σε μετάφραση και σχόλια του ποιητή και δοκιμιογράφου Παντελή Μπουκάλα, που παραθέτει επίσης και τα βιογραφικά των ποιητών.
Περιεχόμενα
Denis Roques: Εισαγωγή
Επιγράμματα από την Παλατινή Ανθολογία
Επιγράμματα της Μεσογείου
Επιγράμματα του Γρηγορίου του Ναζιανζηνού
Επιγράμματα από την Ανθολογία Πλανούδη
ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΜΠΟΥΚΑΛΑΣ: Οίη περ φύλλων γενεή...
Σημειώσεις
Βιογραφικά ποιητών