μαλκό εξώφυλλο

Δωρεά από Φλωρίκα Π. Κυριακοπούλου

- Πώς μπορούμε να εξηγήσουμε την ανθρώπινη τάση για σκληρότητα;
Σ' ένα κόσμο που η βία σε οποιαδήποτε μορφή, πολλαπλασιάζεται συνεχώς, ο Έριχ Φρoμ -συγγραφέας πολυάριθμων βιβλίων- αναλύει σε βάθος αυτό το τόσο σημαντικό ζήτημα, συνθέτοντας έτσι ένα απ' τα πιο ολοκληρωμένα βιβλία της λαμπρής του καριέρας.
Περνώντας απ' τον Lorenz, που πιστεύει πως η ανθρώπινη συμπεριφορά είναι κληρονομιά της ζωικής καταγωγής του προϊστορικού ανθρώπου, κι απ' τον Skinner που πιστεύει πως δε μπορεί να υπάρχει οποιοδήποτε στοιχείο της ανθρώπινης συμπεριφοράς που να μην είναι αποτέλεσμα των κοινωνικών συνθηκών που ζει, ο Φρομ παραδέχεται ότι υπάρχει ένα είδος επιθετικότητας που ο άνθρωπος μιμείται κατά κάποιο τρόπο τα ζώα, και αποδεικνύει ότι αυτό είναι ένα είδος άμυνας της φύσης, με σκοπό την εξασφάλιση της επιβίωσης.
Από την άλλη μεριά, πιστεύει πως η κακοήθης επιθετικότητα ή καταστροφικότητα, όπου ο άνθρωπος σκοτώνει χωρίς κανένα βιολογικό ή κοινωνικό σκοπό, είναι μόνο ανθρώπινο χαρακτηριστικό και δεν έχει σχέση με το ένστικτο. Είναι μέρος του ανθρώπινου χαρακτήρα, ένα πάθος του, όπως είναι η αγάπη, η φιλοδοξία, η πλεονεξία.
Απ' αυτή τη θεωρητική θέση, ο Φρομ, μελετάει τις συνθήκες που προκαλούν την αμυντική επιθετικότητα κι εκείνες που προκαλούν τη γνήσια καταστροφικότητα. Στηριγμένος πάνω στις σημαντικότερες έρευνες που έχουν γίνει στον κλάδο της νευροψυχολογίας, της προϊστορίας, της ανθρωπολογίας και της ψυχολογίας των ζώων, παρουσιάζει μια ολοκληρωμένη και ιστορική μελέτη της ανθρώπινης καταστροφικότητας που δίνει τη δυνατότητα στον κάθε αναγνώστη να εκτιμήσει και χρησιμοποιήσει ο ίδιος τα δεδομένα για τον εαυτό του.
Σε αντίθεση με τον Φρόυντ, ο Φρομ δίνει μεγάλη σημασία στους κοινωνικούς και πνευματικούς παράγοντες.
Ο Φρομ, εξετάζει την καταστροφικότητα, στα όνειρα, σε σχέση με τις εμπειρίες του με πολλούς ασθενείς, και μέσα από διάσημα πρόσωπα της ιστορίας. Η έρευνά του για τον Χίτλερ, ακολουθώντας τις τελευταίες έρευνες πάνω στη νεκροφιλία, εξετάζοντάς την σαν ένα είδος κακοήθους επιθετικότητας, προσφέρει μια λεπτομερή ανάδυση του χαρακτήρα του Χίτλερ, μέσα από ένα νέο είδος ανάλυσης της ψυχοβιογραφίας που είναι ένα από τα σημαντικότερα σημεία αυτού του περίφημου βιβλίου.
Όσο αφορά το Οιδιπόδειο σύμπλεγμα και τη νεκροφιλία, ο Φρομ αναθεωρεί τη θεωρία του "ενστίκτου του θανάτου" του Φρόυντ και δίνει νέες προοπτικές στην ψυχοαναλυτική θεωρία.
Χρησιμοποιώντας στοιχεία της ανθρωπολογίας, ο Φρομ αποδεικνύει πως οι πρωτόγονες κοινωνίες ήταν οι λιγότερο επιθετικές και ότι η εκμετάλλευση και ο πόλεμος είναι αποτελέσματα της ανάπτυξης του πολιτισμού και της πατριαρχικής κοινωνίας. Παρόλο ότι μπορεί να ξεσηκώσει αντιρρήσεις, εξαιτίας της κριτικής που κάνει στα διάφορα σύγχρονα δόγματα, ωστόσο το βιβλίο τούτο θα είναι ένα χαρακτηριστικό δείγμα ανθρωπιάς. Γιατί είναι ένα κάλεσμα, μια πρόκληση στους ανθρώπους, ν' αλλάξουν τη ζωή τους, το πολιτικοκοινωνικό τους περιβάλλον, με σκοπό να ανοίξουν νέους δρόμους στο μέλλον του ανθρώπινου γένους. (Από την παρουσίαση της έκδοσης)
Περιεχόμενα

Πρόλογος
Ορολογία
Εισαγωγή: Ένστικτα και ανθρώπινα πάθη
ΕΝΣΤΙΚΤΩΔΙΣΜΟΣ, ΜΠΗΧΑΒΙΟΡΙΣΜΟΣ, ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ
- Οι ενστικτωδιστές
Οι παλιότεροι ενστικτωδιστές
Οι νεοενστικτωδιστές: S. Freud και K. Lorenz
Η έννοια του Freud για την επιθετικότητα
Η θεωρία του Lorenz για την επιθετικότητα
Freud και Lorenz: Ομοιότητες και διαφορές
Αναλογική απόδειξη
Συμπεράσματα γύρω από τον πόλεμο
Η ειδωλολατρία της εξέλιξης
- Οπαδοί της θεωρίας του περιβάλλοντος και μπηχαβιοριστές
Η θεωρία του περιβάλλοντος στο διαφωτισμό
Ο μπηχαβιορισμός
Ο νεομπηχαβιορισμός του B. F. Skinner
Σκοποί και αξίες
Αιτίες της δημοτικότητας του σκινερισμού
Μπηχαβιορισμός και επιθετικότητα
Γύρω από τα ψυχολογικά πειράματα
Η θεωρία της απογοήτευσης και της επιθετικότητας
- Ενστικτωδισμός και μπηχαβιορισμός: Διαφορές και ομοιότητες
Ένας κοινός τόπος
Πιο πρόσφατες απόψεις
Το πολιτικό και κοινωνικό υπόβαθρο των δύο θεωριών
- Η ψυχαναλυτική προσέγγιση στην κατανόηση της επιθετικότητας
Και για να συνοψίσουμε
ΟΙ ΑΠΟΔΕΙΞΕΙΣ ΠΟΥ ΑΝΑΙΡΟΥΝ ΤΗΝ ΕΝΣΤΙΚΤΩΔΙΣΤΙΚΗ ΘΕΣΗ
- Νευροφυσιολογία
Η σχέση της ψυχολογίας με τη νευροφυσιολογία
Ο εγκέφαλος σαν βάση της επιθετικής συμπεριφοράς
Η αμυντική λειτουργία της επιθετικότητας
Το ένστικτο της φυγής
Η αναζήτηση λείας και η επιθετικότητα
- Η συμπεριφορά των ζώων
Η επιθετικότητα στον εγκλεισμό
Η ανθρώπινη επιθετικότητα κι ο συνωστισμός
Η επιθετικότητα στη ζούγκλα
Εδαφοκρατία και κυριαρχία
Η επιθετικότητα σε άλλα θηλαστικά
Τι αναστολές έχει ο άνθρωπος μπροστά στο φόνο;
- Παλαιοντολογία
Ο άνθρωπος είναι ένα είδος;
Ο άνθρωπος είναι αρπακτικό ζώο;
- Ανθρωπολογία
Ο άνθρωπος κυνηγός - Ο ανθρωπολογικός Αδάμ;
Επιθετικότητα και πρωτόγονοι κυνηγοί
Πρωτόγονοι κυνηγοί - Η κοινωνία της αφθονίας;
Ο πρωτόγονος πόλεμος
Η νεολιθική επανάσταση
Προϊστορικές κοινωνίες και ανθρώπινη φύση
Η αστική επανάσταση
Η επιθετικότητα στους πρωτόγονους πολιτισμούς
Ανάλυση τριάντα πρωτόγονων φυλών
Σύστημα Α. Κοινωνίες που επιβεβαιώνουν τη ζωή
Σύστημα Β. Μη καταστροφικές-επιθετικές κοινωνίες
Σύστημα Γ. Καταστροφικές κοινωνίες
Παραδείγματα των τριών συστημάτων
Οι ινδιάνοι ZUNI
Οι Manus
Οι Dobu
Οι αποδείξεις της καταστροφικότητας και της σκληρότητας
ΟΙ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΤΗΣ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΤΟΥΣ
- Καλοήθης επιθετικότητα
Εισαγωγικές παρατηρήσεις
Ψευδοεπιθετικότητα
Τυχαία επιθετικότητα
Η επιθετικότητα στο παιχνίδι
Η αυτεπιβεβαιωτική επιθετικότητα
Αμυντική επιθετικότητα
Διαφορές ανάμεσα στα ζώα και τον άνθρωπο
Επιθετικότητα κι ελευθερία
Επιθετικότητα και ναρκισσισμός
Η συμμορφωτική επιθετικότητα
Η οργανική επιθετικότητα
Σχετικά με τις αιτίες των πολέμων
Οι συνθήκες για τη μείωση της αμυντικής επιθετικότητας
- Κακοήθης επιθετικότητα: Προϋποθέσεις
Εισαγωγικές παρατηρήσεις
Η φύση του ανθρώπου
Οι υπαρξιακές ανάγκες του ανθρώπου και τα διάφορα πάθη που είναι ριζωμένα στο χαρακτήρα
Ένα πλαίσιο προσανατολισμού
Το ρίζωμα
Η ενότητα
Η δραστικότητα
Διέγερση και ερέθισμα
Χρόνια κατάθλιψη - Ανία
Η δομή του χαρακτήρα
Συνθήκες για την ανάπτυξη παθών και ριζωμένων στο χαρακτήρα
Νευροφυσιολογικές συνθήκες
Κοινωνικές συνθήκες
Λογικά και παράλογα ένστικτα και πάθη
Ψυχική λειτουργία των παθών