Μαλακό εξώφυλλο

Δωρεά από Ζωή Κόλλια

Ο ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ -και κυρίως ο μη γερμανόφωνος- αναγνώστης, που θα θελήσει να μπει σήμερα στην περιπέτεια να διαβάσει τον Φάουστ, θα σκοντάψει σε δύο εμπόδια: πρώτον, στον τεράστιο όγκο του έργου (12.111 στίχοι, οι περισσότεροι σε μέτρο και ομοιοκαταληξία) και, δεύτερον, στην πεποίθηση (μέχρι προκαταλήψεως) ότι πρόκειται για ένα έργο περίπλοκο, βαθιά στοχαστικό· ένας ποιητικός λαβύρινθος. Και όμως, όποιος θα είχε, στην αυγή του 21ου αιώνα, την υπομονή και την τόλμη να διαβάσει τον Φάουστ, θα έμενε έκπληκτος από τα κωμικά στοιχεία, τις κωμικές σκηνές και καταστάσεις που είναι διάχυτες και στα δύο μέρη του έργου. Ο Γκαίτε χαρακτηρίζει τον Φάουστ "τραγωδία". Πράγματι, αν πλησιάσει κανείς το έργο από την οπτική της "Τραγωδίας των Λογίων", της "Τραγωδίας της Μαργαρίτας", της "Τραγωδίας της Ελένης", ή γενικότερα της "Τραγωδίας της Ανθρωπότητας", θα διαπιστώσει, χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία, ότι ο Φάουστ είναι μια τεράστια τραγωδία, σε δύο μέρη, που χωρίζεται σε επιμέρους μικρότερες τραγωδίες. Και όμως, αυτή η πρώτη εντύπωση θα είναι εν μέρει απατηλή. Γιατί το κωμικό στοιχείο εισβάλλει από την αρχή στον Φάουστ, πολύ νωρίτερα από τις τραγικές σκηνές και τα τραγικά επεισόδια και διεκδικεί μιαν ισοτιμία στην ανάπτυξη του έργου. Ήδη, στην πρώτη σκηνή, το "Προοίμιο στο θέατρο", δεσπόζουν τα κωμικά στοιχεία, που μεταφυτεύονται και αναπτύσσονται στις επόμενες σκηνές: στη δεύτερη σκηνή του "Σπουδαστηρίου", στο "Κουτούκι του Άουερμπαχ", στην "Κουζίνα της Μάγισσας", ως τις δύο σκηνές της "Νύχτας της Βαλπούργης". Και αυτή ακόμη η ερωτική ιστορία Φάουστ-Μαργαρίτας, που είναι ο πυρήνας της "Τραγωδίας της Μαργαρίτας", αρχίζει στο σπίτι της γειτόνισσας με μια καθαρά κωμική σκηνή. Η εναλλαγή κωμικού και τραγικού συνεχίζεται και στο δεύτερο μέρος.