Μαλακό εξώφυλλο

Δωρεά από Φλωρίκα Π. Κυριακοπούλου.

Πρόκειται για μια μελέτη σύγκρισης ορισμένων σκηνών πάθους, όπως αυτό εξελίσσεται στο τραγικό θέατρο. Κυρίως το θέατρο του Αισχύλου και του Ευριπίδη, και όχι τόσο του Σοφοκλή, ο οποίος απέφευγε τα μεγάλα σκηνικά τεχνάσματα. Μέσα από αυτή τη σύγκριση διαφαίνεται η πορεία της ίδιας της δομής σκέψης και φιλοσοφίας, την εποχή του κάθε ποιητή. Από τον Αισχύλο ως τους επερχόμενους βλέπουμε να εξαφανίζεται το είδος της μεγαλοπρεπούς ενορχήστρωσης, που αναμειγνύει τις ανθρώπινες ενέργειες με την επέμβαση των θεών: ο Αισχύλος ενδιαφέρεται κυρίως για τη σύγκρουση, τη δράση, την ένταση του άγχους, όπου αναδεικνύονται δυνάμεις ανώτερες από τον άνθρωπο, ενώ οι ατομικοί χαρακτήρες, τα πάθη των οποίων αποτελούν δραματικά κίνητρα και οι οδύνες τους κίνητρα πάθους, με αποτέλεσμα ο ψυχολογικός αντίκτυπος να προηγείται της δράσης. Και οι δύο αναζητούν συγκλονιστικές εντυπώσεις, αλλά έχουμε διαφορετικούς κόσμους: όσα στον Αισχύλο τείνουν να εκφράσουν το φόβο και την αγωνία, του Ευριπίδη γίνονται ευκαιρία να εκφράσει την οδύνη. Προνόμιο του Σοφοκλή είναι η ανάμειξη του σωματικού πόνου με τον ψυχικό. Οι σκηνές πάθους οφείλονται στις απότομες εκπλήξεις, που ο άνθρωπος υποφέρει ολομόναχος, χωρίς όμως να διαφαίνεται αδυναμία ή εγκατάλειψη. Από την αισχύλεια θεολογία και την ερμηνεία της δοκιμασίας που έδινε η σοφόκλεια ευλάβεια, φτάνουμε στον κόσμο της γενιάς του Ευριπίδη. Όπου ο άνθρωπος υπερηφανεύεται για τις δυνάμεις του. Αλλά το τραγικό παραμένει, αν και τα τραγικά γεγονότα αποδίδονται πλέον στην τύχη ή στα πάθη. Εμποτισμένο με το πνεύμα των σοφιστών, το θέατρο του Ευριπίδη φέρνει το νέο μήνυμα: ότι στην ανθρώπινη δυστυχία δεν μετράνε παρά τα προσωπικά συναισθήματα. Και ο οίκτος υπερέχει του φόβου.